Қазақстанда қазақша киноиндустрияда серпін байқалады, қазақ тілінде түрлі талғамға сай туынды көп шығып жатыр. Бірақ қазақстандық кино шынымен қазақша сөйлей ме? Таза қазақша емес, көбіне "шалақазақша" сөйлейді. 2012-2023 жылдары жарық көрген 380 отандық фильмді талдап, осындай тұжырым жасадық.
Қоғамда деколонизация импульсі күшейген сайын "қазақты адам қылған – орыс" деген сияқты нарративтерді тықпалайтын ақпарат көздері жандана түскенін байқауға болады. Жалпы, бұл үрдіс бір күнде туындаған жоқ, берісі жүз жылдан бері қоғам санасына құйылып келе жатқан лепес.
Қазақстанда кейінгі жылдары қазақ тілінде кітап шығаратын баспалар қатары едәуір кеңейді. Қазақ тілін дамыту үшін сапалы контент қалыптастыру керек, бұл орайда отандық авторлармен қоса, оқырман сұранысына ие әлем әдебиетінің озық үлгілерін қазақшаға аудару маңызды дейді баспа ісімен айналысып жүрген мамандар. Қандай әдебиетке сұраныс бар? Шетел әдебиетін қазақшаға аудару ісі қалай жүріп жатыр? Баспагерлер пікірін тыңдадық.
Режиссер Данияр Саламаттың Бейімбет Майлин әңгімелеріне негізделген "Талақ" жобасы көп жылдық кідірістен кейін былтыр "Ұлттық киноны қолдау орталығының" қолдауына ие болған. Биыл Шанхай халықаралық кинофестивалінде бас жүлде алды. Кинотеатрларда әлі көрсетіліп жатқан фильм жайлы түрлі пікір көп.
Астанада бесінші Дүниежүзілік көшпенділер ойыны өтіп жатыр. 89 елдің спортшылары қатысатын көшпенділер мәдениетін тойлау шарасы алғаш Қырғызстаннан басталған. Бұл табиғи байлығы жоқ шағын мемлекет ғаламдық жоба ойлап таба алатынын көрсетеді.
Қазіргі қазақ киносы ойсыздығы мен тойшылдығы, жасандылғы мен керітартпалығы үшін cыналып жүр. Бірақ ара-тұра экранға қазақтың ұлттық болмысы, мінез-құлқы туралы ойлануға шақыратын ойлы дүниелер де шығады. Сол тұрғыда биыл кинотеатрларға жол тартқан үш фильмге шолу ұсынамыз.
Мағжан Жұмабаев десе алдымен оның ұлтшылдығы, күрескерлігі мен махаббат лирикасы еске түседі. Оның әйел теңдігі туралы шығармаларын совет идеологиясының тар шеңберінде суреттейтіндер де бар. Патриархал қоғамда өмір сүрген ақынның феминистік идеалдарына, ол ұмтылған әйел теңдігіне көз салып көрейік.
Биыл қазанда қалың көпшілікке ұсынылған "Шырақ" мультфильмі көрерменнің ықыласына бөленіп, YouTube’тегі көрілімі бір миллионнан асты. "Шырақтың" авторлары анимация арқылы отбасы құндылығын дәріптеуді көздегенін айтады. Ал сарапшылар қазақ анимациясында мәселе көп, бұл салада сапалы дүниелер әлі де аз дейді.
"Дәстүрлі қоғам көп нәрсені қабылдай алмайды" дейді ресейлік жазушы Олжас Жанайдаров. Оның пьесасында гомосексуализм пропагандасы бар-мыс деген шудан соң Қазақстанда қойылым көрерменге жете алмай қалды. Азаттық тілшісі мәскеулік автормен сұхбат құрып, шығармашылығы, түп-тамыры мен соғыс бастаған елдегі өмірі туралы сұрады.
Алматыда Шығыс Түркістан өлкесін (Қытайдың Шыңжаң аймағының тарихи атауы) мекендейтін байырғы халықтар – ұйғыр, қазақ және өзге де ұлт өкілдерінің қазіргі өмірі мен ахуалы жайлы сыр шертетін көрме өтіп жатыр.
Отбасындағы зорлық-зомбылық мәселесі туралы қазақстандық "Бақыт" фильмі Павлодарға бір апта кешігіп жетті. Берлин кинофестивалінде "көрермен көзайымы" номинациясын жеңіп алған фильм жергілікті тұрғындардың өтінішінен кейін ғана прокатқа шықты.
Тағы
